Mardin Artuklu Üniversitesi (MAÜ) Kamu Özel ve Karma Sektör İş Birliği Koordinatörlüğü (MAÜKÖK), Mardin İli/İlçeleri Odaları/Borsaları (Kızıltepe Ticaret Borsası, Kızıltepe Ticaret ve Sanayi Odası, Mardin Ticaret ve Sanayi Odası, Nusaybin Ticaret Borsası, Nusaybin Ticaret ve Sanayi Odası) ortaklığında yapılan ve saha araştırmasını da içeren bir çalışma kapsamında, Derik ilçesi başta olmak üzere Mardin geneli için bir yerel kaynak olarak zeytinin üretiminin artırılması, yüksek kaliteli ürünlere işlenmesi ve markalaşması yoluyla gelişimini sağlayabilecek bir eylem planı oluşturuldu.

Söz konusu çalışma, MAÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi ve MAÜKÖK Üyesi Dr. Aziz KORKMAZ; Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Gölhisar MYO Bankacılık ve Sigortacılık Programı Öğretim Üyesi Dr. Ahmet Alanlı ve Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Ferit Atasoy tarafından gerçekleştirildi.

İki aşamalı olarak Eylül 2022-Ocak 2023 döneminde yürütülen çalışmada, öncelikle Derik’te zeytinciliğin genel durumuyla ilgili olarak yerel kurumlardan sağlanan veriler, TÜİK verileri ve Derik Zeytinine ilişkin daha önce gerçekleştirilmiş çeşitli araştırma sonuçları incelenerek buradaki zeytinciliğin gelişimini engelleyen temel sorunlar ortaya konulmuştur. Çalışmanın bu ayağında, Derik Zeytiniyle ilgili başlıca sorunlar olarak üretim alanlarının yetersiz olduğu, işleme-paketleme-pazarlama tesislerinin nitelik ve nicelik olarak kısıtlı kaldığı ve buradaki zeytincilik paydaşlarının düşük kurumsal kapasitelere sahip olduğu tespit edilmiştir.

Çalışmanın ikinci aşamasında ise Derik Zeytiniyle ilgili belirlenen sorunların çözümüne yönelik bir eylem planı geliştirilmiş ve sonrasında bu eylem planın uygulanabilir olup olmadığı hususunun belirlenmesi için de ildeki paydaş kurumlar olarak planda ismi geçen 9 kurumun görüşlerine anket yoluyla başvurulmuştur. Araştırma sonunda, Derik Zeytininin geliştirilmesi için sunulan eylem planı paydaş kurumlar tarafından gerçekçi bulunmuş olup söz konusu eylem planı kapsamında Derik Zeytininin gelişimi için önerilen bazı çözümler şu şekilde özetlenebilir:

• İlk etapta, ilçede zeytincilikle ilgili yapılacak her türlü faaliyeti planlayacak ve koordine edecek bir zeytincilik ofisinin kurulması eylem planının gerçekleştirilmesini de kolaylaştıracaktır. Kaymakamlık öncülüğünde kurulması önerilen bu ofisin çalışmalarına diğer paydaş kurumlar da aktif olarak dahil edilmelidir.
• Üretim sorununun ortadan kalkması için Derik’te orta ve büyük ölçekli yeni zeytin bahçelerinin kurulması ve bu sürecin devlet desteğiyle ve eliyle ilçedeki âtıl arazilerin zeytinliklere dönüştürülmesi yoluyla gerçekleştirilmesi elzemdir. Burada sunulacak devlet desteği; uygun hazine arazilerinin isteklilere kiralanması, yerel çeşitlere ait zeytin fidanların temini, bahçelerinin etrafına çit çekilmesi ve sulama altyapılarının kurulması gibi ana faaliyetleri içermelidir.
• Derik Zeytininin işlemesi ve markalaşmasına yönelik olarak ilçede yerel zeytin çeşitlerini yüksek kalitedeki zeytinyağına ve özellikleri korunmak suretiyle sofralık zeytine işleyebilecek butik ölçekli işleme-paketleme ve pazarlama tesislerinin kurulması gerekmektedir. Bu amaçla, hibe şeklinde devlet desteği sunabilen ildeki veya bölgesel kurumların, bahsi geçen tesislerin yapılmasını teşvik edecek projeleri destekleme programlarına dahil etmelerinin büyük önemi bulunmaktadır.
• Derik’te zeytincilik faaliyetlerinin yaygınlaşması için yerel bir bilincin oluşması gerekmektedir. Bu noktada, mevcut veya olası zeytin çiftçileri ile birlikte ilçedeki kamu kurum temsilcilerinin ve ilgili sivil toplum örgütlerinin konuya ilişkin farkındalıklarının artırılması gerekmektedir. Bu doğrultuda, ilçedeki zeytin üreticilerinin ortaklık bilinciyle bir kooperatif çatısı altında birleşmeleri burada sektörüne gelişimine ve bölgeye yayılmasına öncülük edecektir. Bölgenin sosyolojik yapısının dikkate alındığı, yetki paylaşımının yapıldığı ve ön ayak olunması amacıyla ilçedeki kamu kurum temsilcilerinin de üye olduğu bir zeytincilik kooperatifin daha başarılı olacağı tahmin edilmektedir.

Mardin Artuklu Üniversitesi ve Mardin İli/İlçeleri Odaları/Borsaları bu tür işbirlikleri sayesinde şehrin ve bölgenin yerel potansiyellerinin harekete geçirilmesine ilişkin benzer çalışmaların yürütülmesine devam edileceğini ifade ettiler.